Czym jest asertywność większość z nas doskonale wie. Wiążą się z nią jednak pewne istotne kwestie, które nie dla wszystkich są jasne bądź znane. Aby nie dać się kierować innym poprzez sugestie, ukryte zamiary czy jawne polecenia, które stoją w sprzeczności z naszym światopoglądem, należy posiąść sztukę mówienia „nie”. Jednak nie jest problemem podjąć decyzję o tym, że należy uczyć się tej sztuki. Znacznie trudniejsze jest znalezienie odpowiednich metod prowadzących do uzyskania zaskakujących rezultatów.
Asertywność jest umiejętnością, która przejawia się w bezpośrednim sposobie wyrażania własnych myśli, uczuć oraz potrzeb. Koncentruje się również wokół dbałości o własne prawa, zwłaszcza bez naruszania praw innych osób. Jest to umiejętność nabyta, niezależna od osobowości człowieka, zatem dosłownie każdy może się jej nauczyć. Dzięki sumiennemu treningowi asertywności możemy nauczyć się bezpośrednio, uczciwie i stanowczo wyrażać swoje własne uczucia. Potrafimy wtedy również okazać swoje postawy i przedstawić opinie w taki sposób, aby ktoś nie czuł, że nie respektujemy cudzych uczuć i poglądów. Asertywna postawa interpersonalna oznacza komunikowanie otoczeniu dwóch przekazów: „Ja mam prawo być sobą. Ty masz prawo być sobą”. Wynikają z tego obopulne korzyści, dla nas i dla drugiego człowieka, Dzięki właśnie takiej postawie kontakty z drugim człwowiekiem stają się łatwiejsze i bardziej satysfakcjonujące. Punktem wyjścia do nauki asertywnego zachowania jest przede wszystkim poznanie własnych braków w tym zakresie. Aby to osiągnąć w rzetelny sposób, warto posłużyć się mapą asertywności, która zawiera pytania odnoszące się do różnych sytuacji społecznych. Są w życiu każdego człowieka obecne sytuacje, gdy czując presję płynącą z otoczenia, czuł problemy z wyrażaniem własnych myśli i uczuć. Takie momenty nie są czymś nienaturalnym, zdarza się że trafiamy na takich a nie innych ludzi, których zachowanie to powoduje. Ale równocześnie, prawdopodobnie każdy z znas zna choćby jedną osobę, z którą z łatwością nawiązuje kontakt. Ci ludzie powodują, że czujemy się w ich towarzystwie swobodnie, szybko i pewnie podejmujemy rozmowę. Ponadto, prowadzimy z tym człowiekiem polemikę, oraz bronimy własnego stanowiska. Niestety tak jest na co dzień, że nikt z nas nie jest asertywny w każdej sytuacji. Możemy przejawiać asertywność w pewnych konkretnych momentach i sytuacjach życiowych, a w innych tą asertywność tracimy. Skuteczny trening asertywności może poszerzyć spektrum naszych asertywnych zachowań. To również umiejętność dokonania oceny sytuacji w celu wyboru optymalnego sposobu komunikacji.
Ważne w tym momencie jest poznanie różnic pomiędzy regułami jakie tkwią w nas z punktu widzenia kulturowego uwarunkowania, a tych, które nam przysługują jako człowiekowi. Na przykład, czujemy dyskomfort, gdy wygłaszamy swoje zdanie, które po chwili okazuje się niesłuszne lub chybione. Kulturowo mamy zakodowane, iż czujemy wstyd kiedy się mylimy i mamy jeszcze czelność mówić to, co myślimy. Prawa przysługujące każdemu człowiekowi mówią z drugiej strony, iż każdy ma prawo do pomyłki (nie ma ludzi nieomylnych) oraz że mamy pełne prawo do wyrażania swoich poglądów. Reguły te stoją w opozycji. W treningu asertywności ważne jest zachowanie niezbędnej równowagi pomiędzy obydwoma stanami. To zaś powoduje, że nie wyrażamy naszych uczuć i myśli w skrajny sposób. Przyjmując za fakt, że na co dzień nie wyrażamy bezpośrednio naszych myśli i uczuć, oznacza, że czynimy to sposób bardziej skryty. Istnieją bowiem dwa, alternatywne wobec asertywnego, style komunikacji:
- pasywny
- agresywny
Zaczynając swoją przygodę z umiejętnością asertywnego postępowania należy poznać różnicę między tymi aspektami asertywności.
Komunikacja pasywna
Co charakteryzuje komunikację pasywną? Przede wszystkim niejasny styl wypowiedzi. Co to oznacza? Na pewno wiele wtrąceń typu:
- no wiesz…,
- sam rozumiesz…,
stosowanie zwrotów umniejszających znaczenie naszej wypowiedzi
- nie jestem ekspertem…,
- nie mam w tych sprawach doświadczenia…,
- nigdy czegoś takiego nie robiłem….
czy też rozpoczynanie zdania od słów typu:
- no nie wiem…,
- a może…,
- co powiesz na…
- a co ty myślisz….
- jakie jest twoje zdanie….
Osoby które na co dzień wyrażają się w sposób pasywny mają charakterystyczny sposób mówieniai ogólnie – zachowania. Widać i słychać to od razu. Ich głos jest słaby. Charakteryzuje się chwiejnością i brakiem pewności siebie. W momencie gdy nie mówią niczego to w czasie słuchania często się uśmiechają. Ewentualny sprzeciw wobec poglądów rozmówcy tłumią albo wyrażają pośrednio np. poprzez lekki grymas twarzy. Dodatkowo ciężko jest nawiązać z taką osobą kontakt wzrokowy.
Komunikacja agresywna
Po przeciwnej stronie zachowania znajduje się sposób komunikowania w sposób agresywny. Komunikację taką cechuje bezpośrednie wyrażanie swoich potrzeb. Bardzo często dzieje się to niestety kosztem drugiego rozmówcy. Osoby stosujące ten styl wypowiedzi posługują się komunikatami typu „Ty”, często używają określeń frekwencyjnych typu: zawsze, nigdy, podkreślają swoją nieomylność, usiłują wzbudzić w rozmówcy poczucie żalu i winy. Ich gesty są sztywne, a kontakt wzrokowy gdy zostaje osiągnięty, nie stanowi zaproszenia do dyskusji.
Istnieje wiele reguł uczących nas jak zachowywać się najlepiej w każdej sytuacji. Jednak o wiele ważniejsze jest poznanie podstawowych reguł, jakie kierują nami oraz jak można postrzegać nas w trakcie obcowania z naszą osobą. Ludzie dokonują szybkiej oceny, od nas zaś zależy, czy pokażemy stanowczość i brak uległości czy słabość i bojaźliwość.
